Cały ten róż – bardzo krótka historia
Współczesna kultura ma kłopot z różowym. Gardzą nim „prawdziwi mężczyźni” (ale już nie gwiazdy rocka i James Bond, o czym poniżej), a uwielbiają przedstawiciele wszelkich łamiących tabu i zastane porządki kontrkultur. To słodki kolor Barbie, kusząca barwa prostytutek, kiczowatych sukienek (chociaż nie zawsze), a zarazem walczących o swoje prawa kobiet. Jest wykorzystywany w tak wielu rolach, jak wiele jest jego odcieni.
Różowy stał się dziewczęcym i kobiecym kolorem stosunkowo niedawno. W latach 40. XX wieku amerykańskie domy towarowe całkowicie arbitralnie rozdzieliły świat dziewczynek i chłopców na różowy i niebieski. Od tego czasu tylko Elvis Presley jeździł różowym cadillakiem, ale on był królem i jak dawni władcy nie bał się różu.
W przeszłości różowy nie rozdzielał płci. Odcienie tego koloru nosili arystokraci w całej Europie. Oto kilka przykładów z trzech stuleci:
Giovann Battista Moroni, „Portret Gian Gerolama Grumellego”, 1560, Fondazione Museo di Palazzo Moroni, Bergamo
Nieznany malarz angielski, „Portret Johna Penruddocka”, ok. 1620, kolekcja prywatna
Pompeo Batoni, „Portret Johna Talbota”, 1773, J. Paul Getty Museum, Los Angeles
Róż stał się szczególnie modny w XVIII wieku. Był wówczas kolorem arystokratów i luksusu. Jego wielką miłośniczką była m.in. Madame Pompadour i w różowych dodatkach widzimy ją w obrazach Françoisa Bouchera i Maurice’a Quentina de La Toura. To dla niej Królewska Manufaktura Porcelany w Sèvres stworzyła nowy kolor – róż Pompadour.
Maurice Quentin de La Tour, „Portret Madame Pompadour”, 1755
Wytwórnia porcelany w Sèvres, Komplet pot-pourri, 1757-58, Royal Collection Trust, Londyn
To jednak nie XVIII wiek powiązał róż z kobiecością. Ówcześni arystokraci, podobnie, jak w poprzednich epokach nadal nosili różowe kamizeli i fraki. Źródeł współczesnych konotacji różu i innych pastelowych kolorów z kobiecością należy szukać dopiero około połowy XIX wieku, wówczas mężczyźni w Europie zaczęli nosić ciemne kolory. Róż stał się wyrazem delikatności, a zatem w ówczesnym pojęciu czymś niemęskim. W takim pojmowaniu koloru należy upatrywać źródeł tego, że w nazistowskich obozach koncentracyjnych w latach 30. i 40. XX wieku więźniowie oskarżani o homoseksualizm byli zmuszani do noszenia różowego trójkąta.
Apogeum utożsamiania różu z kobiecością przypadł na lata 50. XX wieku. W 1953 roku Mamie Eisenhower przybyła na bal inaugurujący prezydenturę męża w różowej sukni ozdobionej kryształkami. Różowy był ulubionym kolorem prezydentowej, podobnie jak Madame Pompadour dwa wieki wcześniej. Z zamiłowania do wszystkiego, co różowe zmieniła Biały Dom w „Różowy Pałac”, a projektanci szybko uczynili z tego modowy trend. W tym samym 1953 roku w różowej sukience Marylin Monroe wystąpiła w filmie „Mężczyźni wolą blondynki”.
Mamie Eisenhower w różowej balowej sukni, 1953;
Marilyn Monroe w kultowej różowej sukni od Williama Travilli, wykonująca „Diamenty są najlepszym przyjacielem dziewczyny” w filmie „Mężczyźni wolą blondynki” z 1953 r. w reżyserii Howarda Hawksa
I tak się zaczęło, niezależnie od tego, czy w różu występowała prezydentowa, czy MM i inne gwiazdy Hollywood, kolor stał się symbolem kobiecości opartej na tradycyjnych rolach płciowych. Nosiły go gospodynie domowe i lalka Barbie. Dopiero w latach 80. XX wieku na tle pudrowych i delikatnych odcieni pojawił się fluorescencyjny, ostry róż rocka i zespołów punkowych.
Mimo wieloletnich skojarzeń z kobiecością róż wielokrotnie stawał się kolorem transgresyjnym. Idzie z duchem czasu i parodiuje własną przeszłość. Madonna w Material Girl stała się nową MM, sex bombą ery feminizmu. Wykorzystała sławę Monroe w walce o wzmocnieniu społecznej pozycji kobiet. Różowy stał się kolorem kobiecego aktywizmu. W 2017 roku amerykańskie miasta zalał róż w proteście przeciw administracji Donalda Trumpa. Kobiety protestowały w różowych czapkach. Pussyhat stał się znakiem oporu, podobnie jak różowa wstążeczka znakiem walki z rakiem piersi. Kobiety nie chciałyby być „złapane za cipkę”. Róż bezpowrotnie przestał być kolorem słodyczy i niewinności.
Marsz protestacyjny w styczniu 2017 roku w Waszyngtonie, fot. Brian Allen, 2017;
Pussyhat, kapelusz noszony podczas Marszu Kobiet w Waszyngtonie 21 stycznia 2017 r., zaprojektowany przez Kristę Suh i Jaynę Zweiman oraz Kat Coyle, wykonany przez Jaynę Zweiman, 2017, USA na ekspozycji w Victoria and Albert Museum, Londyn
Różowy kolor przechodzi również transformację w modzie. Prawdziwi mężczyźni noszą róż! Dzięki kobiecemu aktywizmowi i przełamywaniu stereotypów w modzie różowy jest modny, androgyniczny, mocny. I niech tak już zostanie. W XVIII wieku nikt nie miał z tym kłopotu.
Elvis Presley podczas występu w Nashville w 1973
Daniel Craig na premierze filmu „Nie czas umierać”, 2021
Ryan Gossling promujący film „Barbie”, 2023
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead