Jan Steen, „Strzeż się bogactwa” („Domostwo Jana Steena”), 1663 – w audycji „Jest taki obraz”
Pani domu zasnęła pijana, jej mąż zabawia się z kurtyzaną, chłopak pali fajkę, dziewczynka kradnie kosztowności, niemowlę rozpruwa naszyjnik pereł – to świat na opak, wszystko jest tu postawione na głowie. Bohaterami są też zwierzęta: pies wyżera resztki z pańskiego stołu, świnia trzyma w mordzie korek od beczki, a na podłogę leje się strumień piwa. Scena dzieje się w holenderskim, mieszczańskim domu, nie przedstawia jednak zwykłej rodziny po podwieczorku. Obraz Jana Steena to skomplikowany, a zarazem zabawny rebus, który daje się rozwiązać jedynie dzięki uważnej obserwacji szczegółów i znajomości niderlandzkich przysłów i idiomów, jak chociażby tego: głupota marnuje czas. To dlatego małpa zatrzymuje mechanizm zegara.
Tytuły obrazów Jana Steena to często popularne niderlandzkie przysłowia. Tak jest i w tym przypadku – „In weelde Siet Toe”, oznacza „uważaj w dobrych czasach” lub mniej dosłownie „strzeż się bogactwa”. Taki napis umieszczony jest na łupku, opartym o drewnianą ławę, tuż obok porozrzucanych kart do gry (w prawym, dolnym rogu obrazu).
Ludzie i zwierzęta, relacje pomiędzy nimi, obfitość przedmiotów i wiązane z nimi znaczenia, składają się na opowieść o bezmyślnym trwonieniu dobytku, nadmiernym jedzeniu i piciu, rozwiązłości, lenistwie i gnuśności. Steen nie jest jednak nudnym moralistą. Wizualna przypowieść o negatywnej stronie dobrobytu, opowiedziana jest zabawnie, wręcz komicznie.
Domostwa Steena to „świat na opak”, w którym prawa, zwyczaje i reguły stosunków międzyludzkich, obowiązujące w społeczeństwie są odrzucone, tak, jak podczas karnawału lub w teatralnej farsie. Bohaterowie Steena są komiczni, groteskowi, niekiedy wulgarni i epatują erotyką. Liczebność tego typu obrazów Steena wskazuje, że prosty, niewyrafinowany humor tych dzieł cieszył się powodzeniem i znajdował nabywców wśród przedstawicieli średniej klasy – uczonych, przedsiębiorców, kupców, lekarzy. Widzieli swój świat w krzywym zwierciadle, na wspak. Zapewne bardziej ich to bawiło niż przestrzegało przed upadkiem.
Jan Steen, „Strzeż się bogactwa” („Domostwo Jana Steena”), 1663, Kunsthistorisches Musem, Wiedeń – w audycji Polskiego Radia „Jest taki obraz”.
Może zainteresuje Cię...
Wszelkie teksty przedstawione na stronie grazynabastek.pl są objęte prawem autorskim. Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.
Projekty logotypów: Darek Bylinka – Ubawialnia
Wykonanie strony: Sztuka do kawy
Zdjęcie w nagłówku strony: © Matthew Hollinshead